Samenhang en verbinding nodig in het onderwijs in plaats van alleen een focus op de basisvakken
Een nieuw masterplan voor het basisonderwijs doet zijn intrede. Focus op de basisvakken lezen, rekenen en taal. Overigens zal digitale geletterdheid hier ook een plaats in krijgen. Op het eerste gezicht lijkt dit een plausibele keuze, toch? Na jaren waarin het over opgebouwde “achterstanden” ging, dient er een logisch vervolg te komen in de vorm van een nieuwe investering ter verbetering van de resultaten. Een nieuw circus wordt hiertoe opgetuigd, waarvan het de vraag is of dit voldoende soelaas gaat bieden. Het circus bestaat uit speciale onderwijsteams met experts die ingevlogen worden om het doel: “Hogere opbrengsten”, te gaan halen. Er lijkt hiermee opnieuw sprake van weinig vertrouwen in de huidige aanpak op scholen.
Begrijp me niet verkeerd, ook ik ben niet vies van hogere opbrengsten, maar ik zie deze graag breder dan louter de cognitieve opbrengsten. Ik mag toch hopen dat we de tijd van alleen kennis is macht, grotendeels achter ons hebben gelaten. Dat een diploma alleen geen garantie meer biedt voor het goed kunnen uitoefenen van een baan op een bepaald niveau. Een goede sollicitatiebrief hoeft niet te betekenen dat je de gedroomde kandidaat binnenhaalt voor een functie.
Gaat het tegenwoordig naast kennis en inzichten niet minstens zoveel om het kunnen toepassen van die kennis? Om het kunnen ontwikkelen van vaardigheden die hierbij aansluiten? Om het aan kunnen leggen van creatieve verbindingen en samenhang in het grotere geheel? Om de mogelijkheid te krijgen eigen talenten optimaal verder te ontwikkelen en ontplooien? Ontstaan juist hieruit niet de mooiste nieuwe ideeën? Door al deze inhoud opzij te schuiven ten faveure van de bekende koker gevuld met rekenen, taal en lezen, verdwijnt er veel van de eigenheid van de scholen en het maatwerk dat zij nu bieden aan hun specifieke leerling populatie. Dient het onderwijs weer eenheidsworst te worden?
Wat mist is een brede kijk op de ontwikkeling van individuele kinderen, personeelsleden en scholen. Ik maak hierbij graag even de vergelijking met leren autorijden. Vanzelfsprekend is het ontwikkelen van de techniek van belang en als er teveel ruis is geweest om je dit eigen te kunnen maken, dan is er niets mis mee om hier extra uren aan te besteden. Maar ook bij autorijden gaat het om meer dan het aanleren van de techniek van bijvoorbeeld het schakelen en het leren beheersen van het eigen weggedrag. Het gaat tevens om het leren anticiperen op het verkeer om je heen, om het leren herkennen van signalen van mede weggebruikers, om het leren toepassen van de regels binnen de context van de omgeving, enz.
Bovendien: Wat haal je nu weg bij de scholen? Hoe filter je? Scholen staan bloot aan diverse lobbycircuits uit vele hoeken die dagelijks een beroep doen op het onderwijspersoneel en door hen te maken keuzes. Waaruit maak je keuzes als het gaat om het weg laten vallen van tijd voor bewegingsonderwijs, muziekonderwijs, cultuur en techniek? En wat doe je als school als je van doen hebt met een aantal pittige casussen uit de actualiteit die tijd vragen?
Wat is het effect voor een school als er geen aansluiting wordt gezocht bij gemeentelijke of plaatselijke initiatieven van verenigingen, buurtwerk, ouderenzorg en herdenkingen? Hoe ga je om met initiatieven als: De gezonde school, natuurprojecten, de Derde Kamer, de Nationale Pannenkoek dag en bijvoorbeeld de week van de Lentekriebels? Er zijn dagelijks keuzes te maken, er is dagelijks een personeelstekort en sociaal-emotionele en gedragsmatige zorgen van kinderen op scholen nemen nog steeds toe.
Voor mij is het duidelijk dat het huidige systeem trilt op zijn grondvesten. Fijn dat de overheid nu meer wil investeren in het onderwijs, maar de vraag is of dit de juiste investeringen voor de langere termijn zijn. Ik zie meer heil in het ontlasten van scholen op het gebied van jeugdzorg (bijvoorbeeld door jeugdzorgprofessionals binnen de scholen te halen en directe lijntjes met gezinnen te kunnen leggen) en het creëren van voldoende middelen voor Passend Onderwijs voor alle kinderen. In het anders organiseren van het onderwijs en het bijstellen van het curriculum, passend bij de huidige tijd. Bovendien zou overmatige bureaucratie en het uitvoering kunnen geven aan de volledige privacy- en AVG-wetgeving zaken vergemakkelijken en zijn structurele investeringen noodzakelijk om goed personeel duurzaam aan je school te kunnen verbinden.
Het is een heel wensenlijstje, maar ik voorzie dat het onderwijs helemaal vast gaat lopen als we zaken niet anders gaan organiseren met elkaar. Allereerst is prioriteit om voldoende geschikt personeel voor de sector aan te trekken. Laten we daarvoor gaan, maar wel met als voorwaarde dat personeel ingezet gaat worden om kinderen een brede ontwikkeling mee te geven. Een stevige kennisbasis die aansluit bij reële eisen van deze tijd, aangevuld met 21st Century Skills, zodat recht gedaan wordt aan het zelfredzaam worden in het leven, gebruik makend van eigen unieke talenten. Projecteer plannen daarom niet gestandaardiseerd vanuit Den Haag naar de scholen, maar kijk per school wat er in de specifieke context ervan nodig is om te groeien. Intervenieer door te helpen in het aanbrengen van samenhang en durf te kijken naar een nieuw onderwijsfundament. Een fundament dat aansluit bij de huidige tijd, vooruitlopend op wat de toekomst waarschijnlijk van ons gaat vragen. Zo worden kinderen en onderwijsprofessionals straks volwaardige chauffeurs en coureurs van hun eigen ontwikkeling.
