Naar goed functionerend onderwijs in deze nieuwe wereld

De oplossing is er, een nieuw onderwijssysteem kan redelijk eenvoudig zijn intrede doen, als angst en monitoringsdrang vanuit het bestaande systeem overboord mogen worden gezet.

Goed bruikbaar ook in andere sectoren waar zaken vastlopen, zoals de zorg, politie en ambtenarij. In onderstaande visie is ook rekening gehouden met zaken als personeelstekort, verbreding met andere sectoren en inzet op een brede ontwikkeling, waardoor kinderen hun talenten om leren zetten in een toepasbaar repertoire in een snel veranderende wereld.

Je zult er maar voorstaan: Een nieuwe (spil)functie in het onderwijs, binnen de zorg, dienstverlening of als ambtenaar. Hoe ga je die functie bekleden? Al bij binnenkomst worden "verwachtingen" met je gedeeld. Er liggen al de nodige eisen klaar voordat je jouw eigen route mag gaan afleggen. Je creativiteit en inspiratie worden al ingeperkt op de eerste dag dat je een nieuw systeem binnenstapt. De talenten die je had willen toepassen mogen er maar gedeeltelijk zijn, want verantwoordingsplicht en prestaties binnen het bestaande kader lijken belangrijker dan het mogen aansluiten bij de dagelijkse praktijk, bij de mensen, de dagelijkse werkelijkheid in de klas, aan het bed of op straat. Bij het primair proces dus. Het laat zien dat we een nieuwe (soms onbewust) top-down georganiseerde wereld binnen stappen, waar systemen leidend zijn geworden, in plaats van dienend. Het overkomt ons in principe allemaal denk ik en meestal voegen we ons vrij snel naar wat er van ons verwacht wordt. Dit blokkeert echter verandering, vooruitgang, creativiteit en het af mogen stemmen op het moment, om juist daar optimaal op aan te kunnen sluiten. Het belemmert ook het opzetten van een lange termijn visie. Je ziet dit direct terug in de #politiek ten aanzien van onderwerpen als #duurzaamheid #klimaat #agrarischesector #stikstof #natuur en #infrastructuur . We komen steeds meer vast te zitten in deze verstikkende maatschappij en zijn toe aan een snelle transitie richting een SAMEN-LEVING.

Voor een SAMEN-LEVING is het van belang dat we onze eigen talenten en drijfveren kennen, om ons vervolgens op maat in te kunnen zetten voor een groter geheel met anderen. Als we daarin zelf in volledige vrijheid van beperkende criteria de richting mogen helpen bepalen, dan leidt dit direct tot meer eigenaarschap en intrinsieke motivatie bij het uitvoeren van ons werk. Het gaat ziekteverzuim tegen en trots kunnen we laten zien dat we meebouwen en onderdeel zijn van een groter geheel; onze nieuwe SAMEN-LEVING.

Hoe starten we om dit te kunnen verwezenlijken? Uiteraard bij onze kinderen, onze jeugd en dus ook bij de mensen die met onze jeugd werken. Zet het onderwijs dus centraal en zet de wereld die eromheen ligt, actief in om nieuwe generaties te laten groeien en bloeien. Help ze hun talenten te ontwikkelen en leer ze te anticiperen op veranderingen waar we in onze nieuwe wereld mee van doen hebben. Geef ze het vertrouwen dat ze mee kunnen bouwen aan de toekomst en help ze duurzame keuzes te maken. Vang ze ook op tijd op als ze het moeilijk hebben. Vlecht preventieve jeugdhulp in in het onderwijs en vergemakkelijk de route voor begeleiding in gezinnen die hulp kunnen gebruiken. Tot zover wat theoretische kaders, maar hoe geven we dit nu in de praktijk vorm?

Zet in op ontwikkelingsgericht onderwijs

De ontwikkeling van het kind staat hierbij centraal en niet het onderwijsprogramma. Ontwikkelingsgericht onderwijs wordt gestuurd door ontwikkelingspatronen, behoeften, motivatie en tempo van kinderen en leerlingen. Iedereen heeft de potentie in zich om zichzelf te ontwikkelen en dit kan leiden tot processen van autonoom leren. Onderwijzend personeel neemt als kennisdrager overwegend een positie in als begeleider in het ontwikkelingsproces. De leraar is pedagogisch en didactisch expert die de leerling activeert op het eigen leerproces. Er is erkenning van verschillen in niveau en tempo. Verscheidenheid is een groot goed. Ieder kind krijgt een kansrijke en rechtvaardige onderwijsplek. Bij ontwikkelingsgericht onderwijs wordt niet gestandaardiseerd op tijd, ruimte, inhoud, doel, middelen en normering. Dit onderwijs zou gezien moeten worden als basisvoorziening voor 0-18 jarigen. Bronnen: Wij-leren.nl - Kennisplatform voor het onderwijs en Taskforce Ontwikkelingsgericht Onderwijs

Geef ruimte aan thematisch onderwijs, passend bij de school en de context

In het "echte leven" is kennis van de zogenaamde kernvakken natuurlijk belangrijk, maar veel belangrijker vind ik het of deze kennis toegepast kan worden. Of de kennis vertaald kan worden in toepasbaarheid in een betreffende situatie. Via een thematische aanpak, bijvoorbeeld op de middagen, kunnen talenten en interesses veel gemakkelijker een plaats krijgen en is er naast een opbouw richting zelfstandigheid, tevens een opbouw richting zelfredzaamheid mogelijk. Geef scholen de ruimte om dit thematisch onderwijs vorm te mogen geven, maar zonder gestandaardiseerde normen, omdat elke school anders is en in de kern dus uniek. Intern kan personeel anders verdeeld worden en kunnen bijvoorbeeld onderwijsassistenten en vakdocenten bewegingsonderwijs en muziek veel centraler worden ingezet bij de uitvoering van dit gedeelte van het onderwijs. Geef ruimte om externe expertise (ouders, bedrijfsleven, kunst- en cultuurinstellingen, enz.) in te kunnen schakelen, ook voor de uitvoering van (deel)taken. Hierdoor ontstaat de mogelijkheid om personeel anders in te zetten of gedeeltelijk uit te roosteren. Dit is een directe oplossing voor het personeelstekort.

Betrek de omgeving actief bij het onderwijs en benut aanwezige expertise

Organiseer het onderwijs met behulp van interne en externe professionals. Naast inzet bij thematisch werken, is inzet van vakdocenten, van sport- en cultuurverenigingen, maar ook van jeugdzorg, ouders en omgeving noodzakelijk. De school voert de regie en kijkt op maat wat aansluit bij de ontwikkeling van de kinderen. Jeugdzorg en extra psychologische en pedagogische disciplines dienen onderdeel te zijn van de onderwijsteams om preventief en proactief te kunnen anticiperen bij stagnaties in de ontwikkeling van kinderen. Betrek ouders, buurt(schap) of wijk actief bij de school. Benut het mogelijk maken van het leren in een bredere context door leren ook buiten het fysieke schoolgebouw plaats te laten vinden (winkels, bedrijven, boerderijen, zorginstellingen, enz.) en het geleerde toe te helpen passen. Organiseer vanuit gemeentes en wijken vervoer op maat, dienend bij het primair proces. Opvoeden en onderwijzen van de jeugd is niet alleen een taak van scholen, maar van de SAMEN-LEVING als geheel.

Buitenonderwijs en Bewegend leren

Geef ruimte aan buitenonderwijs en bewegend leren. Reserveer extra middelen voor ruimte in en om de school hiervoor en zet bij de bouw van nieuwe scholen, wijk- en kindcentra in op meer natuurlijke oppervlakte per kind. Buitenonderwijs en bewegend leren hebben veel voordelen voor de lichamelijke gezondheid en op het brein van kinderen. Leren en ontwikkelen wordt op deze manier uitdagender dan alleen vanaf "het platte vlak". Sportverenigingen, natuurprojecten en vakdocenten bewegingsonderwijs zijn hier goed bij te betrekken.

Integrale kindcentra, wijk- en buurtcentra

Kinderopvang voor en na lestijden, vindt vaak al in of bij de scholen plaats. Het verdient aanbeveling om samenwerking verder te intensiveren en schotjes die vanuit verschillende wet- en regelgeving zijn ontstaan, weg te halen, zodat er een geheel ontstaat van onderwijs en opvang. Personeel is regelmatig ook onderling goed te benutten. Vergemakkelijk dus onderlinge uitwisseling. Verbind ook dorpshuizen, wijk- of buurtcentra, landwinkels e.d. aan integrale kindcentra en scholen. Benut personeel of vrijwilligers hiervan voor bijvoorbeeld het bereiden van de lunch, het ontvangen van ouders en omgeving en het uitvoeren van onderdelen van het thematisch onderwijs. Tevens zijn zorg- en sportvoorzieningen goed te koppelen aan scholen of integrale kindcentra. Dit scheelt vervoer en tijd.

Ruimte, vertrouwen en de mogelijkheid tot maatwerk

Om vooral met kinderen te kunnen werken in plaats van over kinderen, is het essentieel om drastisch te snoeien in beleid, protocollen en plannen op papier en in systemen. De realiteit is zoveel meer dan een dashboard en een benchmark. Dit krijgen we voor elkaar als er vertrouwen ontstaat dat we in de basis de juiste dingen doen. Mijn inschatting is dat het werk beter en met veel meer passie zal worden uitgevoerd als er regelarm gewerkt mag worden. Elke regel en elk protocol zorgt voor het kunnen of mogen uitschakelen van een eigen stukje gezond verstand. Als we de kinderen van nu en hun docenten en begeleiders willen leren om flexibel en creatief te worden, dan moeten er onmiddellijk vele regels geschrapt worden. En als er dan toch, zoals dit telkens gebeurt, nieuwe inzichten en verplichtingen vanuit ministerie en uitgeversmarkt (verdienmodel) het werkveld in komen, verzorg dan een kort basisprotocol voor de scholen en schoolbesturen waardoor ze gedekt zijn, zodat niet duizenden keren plasjes over iets gedaan moeten worden en het wiel opnieuw uitgevonden moet worden. Dit scheelt enorm veel overleg en uren.

Zet inspectie formatief in bij het proces in plaats van te focussen op genormeerde opbrengsten

Positioneer de onderwijsinspectie als een schakel tussen scholen en ministerie. Zij kunnen een brug helpen slaan bij wat er leeft op de werkvloer en wat dit vraagt van aanpassing in beleid. Hiermee worden zij bottom-up dienstbaar aan het primair proces. Ik zie in de toekomst veel meer een rol weggelegd voor de inspectie om het onderwijs te volgen als formatief proces, waarbij scholen niet louter beoordeeld worden op hun eindresultaten, maar waarbij zij coachend gevolgd en begeleid worden in de unieke, brede ontwikkeling die zij zelf doormaken.

We zijn samen een geheel. het zou zo mooi zijn als we alle overbodige schotjes in onze werk- en leefafspraken mogen weghalen. Waar twijfelen we ook eigenlijk aan? Hier kunnen we nu aan beginnen. Deel dit bericht vooral zoveel mogelijk en bouw mee, gezamenlijk en voor een heel nobel doel. Een mooie toekomst voor onze kinderen in een betere, duurzame wereld van ons allemaal!